Dieta FODMAP - zasady, zastosowanie, jadłospis
Dieta FODMAP jest dietą, która jest najbardziej polecana pacjentom z zespołem jelita drażliwego (IBS) oraz przerostem bakteryjnym jelita cienkiego (SIBO). Posiłki zawarte w gotowym jadłospisie diety FODMAP są bogate w białko, zdrowe tłuszcze roślinne, witaminy, składniki mineralne, aminokwasy, antyoksydanty, fitosterole i błonnik pokarmowy.
Gotowy jadłospis diety low FODMAP jest ułożony na 14 dni i zawiera 4 posiłki każdego dnia. Dostępne są następujące wersje jadłospisu diety FODMAP - 1600 kcal, 1800 kcal, 2000 kcal, 2200 kcal i 2500 kcal.
Jadłospisy diety low FODMAP są dobrze zbilansowane, zróżnicowane, odżywcze i doskonale sprawdzą jako skuteczny sposób na zmniejszenie wzdęć, bólów brzucha, biegunki oraz poprawę stanu zdrowia.
Czym jest dieta FODMAP?
Dieta FODMAP została opracowana na Uniwersytecie Monash w Australii przez dr Petera Gibsona oraz dr Susan Shepherd. Dieta low FODMAP jest obecnie najczęściej stosowaną dietą w leczeniu objawów zespołu jelita drażliwego (IBS). Skuteczność działania diety FODMAP jest bardzo wysoka, gdyż poprawa objawów następuje nawet u około 80% pacjentów z zespołem jelita drażliwego. Dieta low FODMAP (z ang. Fermentable Oligosaccharides, Dissacharides, Monosaccharides and Polyols) polega na zmniejszeniu spożycia w diecie, łatwo fermentujących, krótkołańcuchowych węglowodanów, w tym galaktooligosacharydów (GOS) i fruktooligosacharydów (FOS), dwucukrów (
laktozy), monocukrów (fruktozy) oraz polioli (np. sorbitolu, mannitolu, ksylitolu).
Dieta FODMAP przynosi ulgę w dolegliwościach jelitowych wielu pacjentom z zespołem jelita nadwrażliwego na skutek zmniejszenia ciśnienia osmotycznego w jelitach, obniżenia sekrecji płynów do ich światła oraz ograniczenia nadmiernej produkcji gazów jelitowych.
Dieta FODMAP - dlaczego jest skuteczna u pacjentów z IBS?
FODMAP to krótkołańcuchowe węglowodany, które charakteryzują się wyraźnie ograniczonym wchłanianiem w jelicie cienkim, natomiast intensywną fermentacją bakteryjną do krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych oraz wysoką aktywnością osmotyczną. Dieta bogata w składniki z grupy FODMAP może nasilać produkcję gazów (wodoru, metanu i dwutlenku węgla) w jelitach, obniżać pH światła jelita grubego, zmieniać skład mikrobiomu jelitowego, funkcje nabłonka jelita grubego, powodować miejscowe zapalenie, czego negatywną konsekwencją jest pojawienie się uporczywych dolegliwości jelitowych. Sugeruje się również, że podwyższone stężenie krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych może stymulować uwalnianie serotoniny przez błonę śluzową jelit oraz wytwarzanie histaminy, powodując tym samym lokalną odpowiedź neurozapalną, obejmującą aktywację mastocytów (komórek tucznych w tkance łącznej). Sprawdź również na naszym blogu,
jaki wpływ ma dieta low FODMAP na mikrobiotę jelitową.
Dieta FODMAP - poznaj 3 fazy diety
Jak już wcześniej wspomniano, dieta FODMAP jest dietą dedykowaną pacjentom z zespołem jelita drażliwego (IBS).
Dieta FODMAP składa się z 3 odrębnych faz:
- fazy eliminacji produktów bogatych w FODMAP (od 4 do 6 tygodni),
- fazy ponownego wprowadzenia produktów bogatych w FODMAP (co najmniej kilka tygodni),
- fazy podtrzymującej lub spersonalizowanej (często nawet do końca życia).
W pierwszej fazie pacjenci z IBS eliminują pokarmy bogate w FODMAP z diety, aby ustalić, czy uciążliwe objawy ze strony przewodu pokarmowego są związane z określoną żywnością. Nie jest to w każdym razie etap diety FODMAP przeznaczony do długotrwałego stosowania, gdyż ma trwać nie dłużej niż 6 tygodni. W drugiej fazie diety FODMAP, po zauważeniu poprawy lub ustąpieniu objawów, pokarmy zawierające duże ilości FODMAP są ponownie wprowadzane stopniowo do diety w celu zidentyfikowania tolerancji na poszczególne składniki oraz konkretnych wyzwalaczy objawów IBS wśród łatwo fermentujących węglowodanów. Druga faza diety FODMAP powinna trwać co najmniej kilka tygodni, ponieważ pokarmy zasobne w FODMAP są powoli przywracane do jadłospisu. Po przejrzeniu i zinterpretowaniu wyników drugiej fazy diety FODMAP, wprowadza się trzecią fazę, której celem jest kontynuacja przyjmowania dobrze tolerowanych produktów bogatych w FODMAP i ograniczenie żywności, która nadal wywołuje objawy jelitowe. Ponieważ wraz z czasem tolerancja na różne produkty zasobne w FODMAP może się zmieniać, pacjenci z IBS i/lub
SIBO mogą próbować ponownie wprowadzić pokarmy wcześniej wyzwalające objawy choroby, lecz nie wcześniej jak kilka miesięcy po ostatniej kontroli objawów, jeśli tego potrzebują. Przeczytaj więcej na temat diety FODMAP w naszym
wpisie blogowym.
Które produkty eliminuje się I fazie diety FODMAP?
Pierwsza faza diety FODMAP trwa nie więcej niż 6 tygodni i jest najbardziej restrykcyjna, gdyż wyklucza wszystkie pokarmy bogate w FODMAP. Wśród produktów najbardziej zasobnych w FODMAP, które należy całkowicie wyeliminować w pierwszej fazie diety low FODMAP, wymienia się przede wszystkim:
- Owoce (np. jabłka, śliwki, wiśnie, czereśnie, jeżyny, gruszki, brzoskwinie, morele, nektarynki, mango, kaki, liczi, granat, arbuz, awokado, figi, daktyle, owoce suszone).
- Warzywa (m.in.: fasola, groch, soczewica, soja i jej przetwory, cebula, czosnek, kapusta, brokuły, karczochy, kalafior, kukurydza, groszek, szparagi, groszek cukrowy, buraki, kapusta, seler, biała część pora, bataty, hummus, kapusta kiszona).
- Przetwory mleczne zawierające laktozę (np. mleko krowie, owcze, kozie, jogurty, maślanki, kefiry, lody, sery twarogowe, serek wiejski).
- Produkty zbożowe, ziarna, orzechy (np. wszystkie produkty z pszenicy, jęczmienia, żyta oraz orzechy nerkowca, pistacje, mąka migdałowa).
- Substancje słodzące (np. miód, erytrytol, ksylitol, mannitol, sorbitol, fruktoza, syrop glukozowo-fruktozowy, syrop z agawy, inulina).
- Inne składniki diety (np. grzyby, gumy do żucia, karob, korzeń cykorii, piwo, wino, rum, słodzone napoje, słodycze, dżemy z owoców jagodowych, marmolady z czarnych porzeczek).
Dieta low FODMAP - czy warto stosować?
Wyniki aktualnych badań z udziałem ludzi wskazują, że stosowanie diety low FODMAP prowadzi do zmniejszenia objawów u ponad połowy pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego (IBS). Dieta low FODMAP w szczególności pomaga znacząco złagodzić bóle brzucha, wzdęcia i biegunki u osób z IBS. Warto dodać, że
dieta low FODMAP może być również świetnym rozwiązaniem w celu złagodzenia uciążliwych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego wywoływanych przez wzmożony wysiłek fizyczny u sportowców, zwłaszcza zawodników dyscyplin wytrzymałościowych. Okazuje się, że przestrzeganie zaleceń
diety low FODMAP może pozwolić ukończyć biegaczom długodystansowym ze stwierdzonym IBS wieloetapowy ultramaraton na dużej wysokości przy jedynie łagodnych objawach ze strony układu pokarmowego. Więcej na temat
zastosowania diety FODMAP u sportowców znajdziesz w naszym artykule blogowym. Niemniej jednak trzeba też zwrócić uwagę na to, że długotrwałe stosowanie
diety low FODMAP może spowodować obniżenie liczby bifidobakterii w przewodzie pokarmowym w rezultacie zmniejszenia spożycia fruktooligosacharydów (FOS) i galaktooligosacharydów (GOS), które wykazują właściwości prebiotyczne, czyli promujące wzrost pożytecznych mikroorganizmów jelitowych.